ذاکر کربلا :حاج سید عسگری داداش نژاد

 در زمان خلافت علی

پس از کشته شدن عثمان بن عفّان، اکثر مسلمانان از علی بن ابی طالب تقاضا کردند تا خلافت را بپذیرد، گروهی از مردم بصره و کوفه نیز بر آن شدند تا با زبیر و یا طلحه بیعت کنند. در این میان، روز به روز بر تعداد هواداران علی افزوده می‌شد؛ چنانکه حتّی طلحه و زبیر هم به خلافت علی رضایت دادند. علی برای پذیرش خلافت، شرایطی گذاشت که یکی از آنها، بیعت علنی اصحاب حاضر در مدینه با وی بود. با وجود این، طلحه و زبیر پاسخ دادند که در مسجد مدینه حاضر نخواهند شد و هر کس را که مسلمانان به خلافت برگزینند، خواهند پذیرفت. امّا علی، وجود آن دو را نیز ضروری می‌دانست. برای همین مالک اشتر به نزد طلحه و زبیر رفت و آنها را پس از شماتت به مسجد مدینه برد. طلحه و پس از او زبیر، نخستین کسانی بودند که با علی بیعت کردند. در برخی از روایات آمده‌است که مدّتی بعد، زبیر و طلحه به علی پیشنهاد کردند تا امارت دو شهر بصره و کوفه را به آنها واگذارد. امّا علی که آن دو را مناسب این کار نمی‌دید، دو تن دیگر را به امارت دو شهر ذکر شده برگزید. همین امر، موجب کدورت بین آنها شد؛ تا جایی که زبیر و طلحه، به عایشه همسر محمّد پیوستند تا او را در جنگ جمل، علیه علی یاری کنند. امّا زبیر پیش از شروع جنگ، علی را ملاقات کرد و در آن دیدار، چنان متحوّل شد که از شرکت نمودن در نبرد منصرف گشت.

مهم‌ترین سخن علی در ملاقات با زبیر

علی از زبیر پرسید:«تو را به خدا سوگند می‌دهم! آیا به یاد می‌آوری روزی را که از کنار من گذشتی و رسول خدا هم که از بنی غنم می‌آمد بر دستان تو تکیه داده بود، و به من سلام کردو خندید، من هم خندیدم و چیزی بر آن نیفزودم. تو گفتی«پسر ابی طالب تکبّرش را کنار نمی‌گذارد».پیغمبر به تو فرمود: «خاموش.اومتکبّر نیست، تو بااومی جنگی و نسبت بر وی ستمگری»»؟

زبیر پس از این ملاقات، از نیّت خود پشیمان شد و علی رغم اصرار پسرش عبدالله بن زبیر، و یار دیرینهٔ خود طلحه، در جنگ شرکت نکرد و به بیابانی رفت تا توبه کند. امّا در همانجا توسّط عربی طمّاع کشته شد. علی بر سر بریدهٔ زبیر گریست و امر نمود تا قاتلش را قصاص کنند.

قتل زبير

زبير، دومين آتش‏افروز نبرد جمل، وقتى احساس شكست كرد، تصميم به فرار به سوى مدينه گرفت، آن هم از ميان قبيله «احنف بن قيس‏» كه به نفع امام عليه السلام از شركت در نبرد خوددارى كرده بود. رئيس قبيله از كار ناجوانمردانه زبير سخت‏خشمگين شد، زيرا وى، بر خلاف اصول انسانى، مردم را فداى خودخواهى خود كرده بود واكنون مى‏خواست از ميدان بگريزد.

يك نفر از ياران احنف به نام عمرو بن جرموز تصميم گرفت كه انتقام خونهاى ريخته شده را از زبير بگيرد. پس او را تعقيب كرد و وقتى زبير در نيمه راه براى نماز ايستاد از پشت‏سر بر او حمله كرد و او را كشت و اسب و انگشتر و سلاح او را ضبط كرد و جوانى را كه همراه او بود به حال خود واگذاشت و آن جوان زبير را در «وادى السباع‏» به خاك سپرد. ⁽¹⁾

عمرو بن جرموز به سوى احنف بازگشت واو را از سرگذشت زبير آگاه ساخت. وى گفت:نمى دانم كارى نيك انجام دادى يا كارى بد. سپس هر دو به حضور امام عليه السلام رسيدند. وقتى چشم امام به شمشير زبير افتاد فرمود:«طالما جلى الكرب عن وجه رسول الله‏». يعنى: اين شمشير، كراراغبار غم از چهره پيامبر خدا زدوده است. سپس آن را براى عايشه فرستاد. ⁽²⁾ ووقتى چشم حضرت به صورت زبير افتاد فرمود:«لقد كنت‏برسول الله صحبة و منه قرابة و لكن دخل الشيطان منخرك فاوردك هذا المورد» ⁽³⁾ يعنى: تو مدتى با پيامبر خدا مصاحب بودى وبا او پيوند خويشاوندى داشتى، ولى شيطان بر عقل تو مسلط شد وكار تو به اينجا انجاميدتذکرات حضرت امیر به زبیر

منابع

• امام علی بن ابی طالب؛ عبدالفتّاح عبدالمقصود، ترجمه سیّد محمّد مهدی جعفری، چ۱، تهران:شرکت سهامی انتشار: ۱۳۵۴
• تاریخ تحلیلی اسلام؛ سیّد جعفر شهیدی، چاپ ششم.
• فرهنگ فارسی معین؛ محمّد معین، انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم: ۱۳۶۲
• علی ابن ابی طالب؛عبدالفتّاح عبدالمقصود، ترجمه سیّد محمود طالقانی، چاپ شرکت سهامی انتشار.
• نهج البلاغه؛ ترجمه محسن فارسی، انتشارات امیر کبیر

منبع نامکتوب: سریال تلویزیونی امام علی؛ کارگردان: داوود میرباقری